Chỉ những kẻ không biết mình muốn gì mới bị lạc lối giữa hai luồng quan điểm đó.
Sarah đã làm việc tại Guardian Technologies gần mười năm nay. Khởi đầu là một nhân viên bán hàng tập sự, bây giờ cô đang giữ vị trí điều hành kinh doanh với mức thu nhập 100.000 đô la một năm. Bạn bè cô – những doanh nhân – cười nhạo cô là một kẻ “sáng cắp ô đi tối cắp về” (nine-to-fiver), “không có ước mơ nào đủ lớn”. Sarah không quan tâm, thực lòng cô cảm thấy chuyện đó thật nực cười. Mặc dù rất tôn trọng họ - người có thể tạo nên những Apple hay Facebook tiếp theo, nhưng cô chẳng cần đòi hỏi gì hơn với công việc và cuộc sống hiện tại.
Trong khi họ dành phần lớn thời gian rảnh để làm việc, cô được phép nằm dài trên sofa mỗi tối và thong dong dã ngoại cuối tuần. Những năm cuối của tuổi 20, Sarah dành 4 tuần nghỉ lễ mỗi năm để đặt chân đến vô số địa điểm trong bucket list của mình, còn bạn bè cô thì bị giam cầm trong bốn bức tường của những tòa cao ốc ngày qua tháng lại.
Hãy trò chuyện thẳng thắn về “tinh thần làm chủ” và “tinh thần làm thuê”
Đầu tiên, tôi phải nói rằng khao khát trở thành ông chủ không phải là điều ngớ ngẩn. Xét cho cùng, tôi đã chọn con đường đó cho riêng mình, quá trình xây dựng JotForm với gần 4 triệu người dùng trong 12 năm qua đã cho tôi cơ hội được làm việc với một đội ngũ những người phi thường. Nhưng đồng thời tôi cũng phải nói rằng ước mơ trở thành “người làm thuê” không hề ngu ngốc. Có rất nhiều lý do để thuyết phục rằng nó phù hợp với một số người.
Góp sức phát triển công ty (hay là mất ngủ trằn trọc về những rủi ro trong kinh doanh)?
Được hưởng lương hậu hĩnh (hay là không biết làm thế nào để chăm sóc gia đình trong phần đời còn lại của mình) ?
Có một con đường thăng tiến rõ ràng (hay là ghì chặt lấy một tương lai không có gì đảm bảo)?
Được nghỉ phép và hưởng những phúc lợi khác (hay là thiêu đốt bản thân trong nền văn hóa tôn vinh tinh thần làm việc 80 giờ)?
“Tinh thần làm thuê” bị đánh giá thấp trong thế kỉ 21
Đột nhiên việc trở thành kẻ làm công 8 tiếng một ngày (9-5’er) trở nên kém hấp dẫn. Người ta nhìn nhận tôi như một kẻ hèn mọn, sống không có mục đích và chỉ là con cừu của Santiago – nếu tôi không tự mình tạo dựng công ty riêng. Tôi hoàn toàn không đồng ý.
Câu chuyện của Sarah là một điển hình về những lợi ích của người làm công ăn lương mà dân khởi nghiệp hiếm khi có được. Trải nghiệm của cô là trải nghiệm của nhiều người, nhưng việc điều hành một công ty rồi bán nó với giá một tỷ đô la lại không phải là trải nghiệm của mọi doanh nhân.
Cái giá của khởi nghiệp: Doanh nhân không đồng nghĩa với hạnh phúc, tự do, giàu có và danh tiếng
“Tôi sẽ hạnh phúc khi…” là ý nghĩ trớ trêu đã gây không biết bao nhiêu đau khổ cho tất thảy đàn ông, đàn bà theo đuổi bất cứ điều gì trên đời. Chúng ta luôn chạy theo thứ gì đó - hôn nhân, con cái, nhà cửa, xe cộ - và khi ta có được thứ mình muốn, ta vẫn cảm thấy có chút trống rỗng nào đó.
Trong tâm lý học, khái niệm này được gọi là “ảo tưởng tập trung” (focusing illusion) đó là một xu hướng nhận thức khi người ta đặt quá nhiều tầm quan trọng lên một khía cạnh của một sự kiện, gây ra sai lầm trong việc dự đoán chính xác lợi ích của kết quả trong tương lai. Bạn thường tự vẽ nên cho mình những viễn cảnh đẹp đẽ như một câu chuyện cổ tích, nhưng khi bạn thực sự có được nó thì thực tế lại không rực rỡ như thế. Nhiều kẻ tham vọng vướng phải hiện tượng tâm lý như vậy. Họ mơ tưởng về cuộc sống của doanh nhân, nhưng một khi thực sự sống cuộc sống đó, họ khám phá ra thực tế rằng mọi thứ không giống tưởng tượng chút nào.
Từ kinh nghiệm của bản thân với tư cách là doanh nhân, sự tự do, giàu có, và danh tiếng,… không thể đạt được thông qua tinh thần khởi nghiệp:
- Tôi sẽ hạnh phúc khi tôi có được sự tự do của một doanh nhân - cuộc sống của tôi không hề thoải mái hơn sau khi xây dựng JotForm, ít nhất trong vòng mười năm. Sau 12 năm, phần việc của tôi chỉ phình to ra: quản lý, tuyển dụng, xây dựng chiến lược và những lo âu.
Nếu là một doanh nhân, bạn phải làm việc 40 giờ một tuần và lo lắng thêm 40 giờ trong thời gian nghỉ ngơi, cuộc sống của bạn có thực sự tự do không?
- Tôi sẽ hạnh phúc khi tôi giàu có hơn với tư cách là một doanh nhân - Bất cứ điều gì cũng có thể xảy ra nếu kinh doanh thất bại, nó không giống những câu chuyện cổ tích Lọ Lem mà truyền thông lâu nay vẫn rót vào tai bạn. Không có gì là thơ mộng nếu mất tong khoản vay hàng chục ngàn đô khi giấc mơ của bạn không thành hiện thực. Một khi đã nói tới tinh thần khởi nghiệp, sự giàu có không phải là điều đầu tiên nên được mong đợi. Tôi cho rằng triệu phú chỉ có ở những ngoại lệ hiếm hoi của khởi nghiệp. Thực tế, theo nghiên cứu này, doanh nhân mới trung bình kiếm được khoảng 5 đô la/giờ và các doanh nhân cấp cao kiếm được 62 đô la/giờ. Đó là mức thu nhập tốt, nhưng còn lâu mới trở thành triệu phú.
- Tôi sẽ hạnh phúc khi tôi có danh tiếng của một doanh nhân - một quan niệm sai lầm khác về tinh thần khởi nghiệp là nó mang đến sự nổi tiếng hay danh vọng. Trong khi Musk hay Zuckerberg nổi tiếng như những ngôi sao nhạc rock, hầu hết chúng tôi hoàn toàn không được chú ý. Thay vì cố gắng để xuất hiện trên bìa tạp chí, tôi dành thời gian quý báu cho gia đình của mình.
Nếu muốn có thời gian linh hoạt, bạn có thể làm việc cho một công ty quản lý từ xa. Nếu tìm kiếm sự dư dả, bạn có thể làm việc trong lĩnh vực bất động sản, sales hoặc ngân hàng đầu tư. Vì vậy, khi thực sự cân nhắc về tự do, danh tiếng hay giàu có,… bạn sẽ nhận ra khởi nghiệp không phải cách tốt nhất để đạt được những điều đó. Trở thành ông chủ không phải là con đường dành cho tất cả mọi người, chỉ vì bạn được sinh ra để dẫn đầu không đồng nghĩa là mọi người cũng vậy. Trước khi quyết định sẽ trở thành ông chủ hay nhân viên, để tránh mắc phải ảo tưởng tập trung, ta có thể tự hỏi điều gì thực sự khiến mình hạnh phúc, và hãy thành thật với chính mình.
